HOME www.tegels-uit-rotterdam.com
Schouw
uit Koudekerk aan den Rijn in het Nederlands Tegelmuseum Otterlo
Otterlo, een dorp in de gemeente Ede in de Nederlandse provincie
Gelderland, ligt ten westen van Natuurpark De Hoge Veluwe, tussen Apeldoorn
en Arnhem.
Het museum geeft een overzicht van de Nederlandse tegelcultuur
zoals die zich ontwikkelde sinds de 16e eeuw.
01
Blik in de tentoonstellingshal met de tegelschouw uit Koudekerk aan
den Rijn
02
De schouw is afkomstig uit Koudekerk aan den Rijn, provincie
Zuid-Holland, en in 2005 aangekocht voor de collectie van het Tegelmuseum.
De onderbouw is gemaakt als een eenvoudige reconstructie met tegels uit de
museumcollectie.
De honderdtachtig tegels zijn toe te schrijven aan de Rotterdamse
tegelbakkerij 'Het Wapen van Dantzich' en Johannes van der Wolk.
Centraal staat het schilderij in het formaat van 11x5 tegels met
het bijbelse verhaal van Jozef in een zeer fijn bewerkte
Rocaille-omlijsting, kenmerkend voor tegeltableaus van de tegelbakkerij 'Het
Wapen van Dantzich'.
Genesis 37:28 “Maar toen de Midianitische kooplieden langskwamen,
trokken zij hem uit de put en verkochten hem aan de Ismaëlieten voor twintig
zilverstukken; ze brachten hem naar Egypte.“
Het voorbeeld voor de tegelschilder was de prent aa 11 uitgegeven
door Joseph Wagner in Venetië in 1764 naar een ontwerp van Giuseppe Zocchi.
03
04
Vergelijking van prent en tegelschildering
05
Linkerzijde van de schouw
Twee eendimensionale zuilen, elk twee tegels breed, met het portret
van prinses Frederica Sophia ‚Wilhelmina‘ van Pruisen, een tafereel met twee
landschappen sieren de linkerkant van de schouw.
06
Galante scène in parel omlijsting
Portret van de prinses die in 1751 in Berlijn werd geboren
07
Twee landschappen in parel omlijsting
08
Rechterzijde van de schouw
Twee eendimensionale zuilen, elk twee tegels breed, met
het portret van Willem V (* 1748 in Den Haag) Prins van Oranje en Nassau en
stadhouder, een tafereel met twee landschappen sieren de
rechterzijde van de schouw.
Willem V was de laatste stadhouder
van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hij was de zoon van
Stadthouder Willem IV en de vader van Willem I der
Nederlanden, de eerste Koning der Nederlanden.
Willem V werd in 1748 geboren als zoon van stadhouder Willem IV en
Anna van Hannover. Zijn geboorte werd grootst gevierd. Toen hij drie was,
overleed zijn vader en was hij dus in naam al stadhouder. Zijn moeder werd
zijn regent. Maar ook zij overleed, toen Willem 10 was. Hierna kreeg Willem
V een vriend van zijn vader als voogd: de hertog van Brunswijk-Wolfenbuttel.
Hij zou veel invloed krijgen op het beleid van Willem V.
Willem trad op 19-jarige leeftijd in het huwelijk met de 16-jarige
Wilhelmina van Pruisen – afkomstig uit het huis Hohenzollern -, een nichtje
van Van Brunswijk en een knap en slim meisje, die in alles het tegengestelde
was van haar man. Ondanks dat hadden ze veel eerbied voor elkaar.
09
Portret van de stadhouder Willem V.
scène in oval
10
Twee landschappen, 2x2 tegels met een geïntegreerde rand
(gebaseerd op dezelfde voorstelling als de twee landschappen, Afb.07)
De opdrachtgever voor de tegelbekleding van het schouw, een
wagenbouwer uit Koudekerk aan den Rijn, liet de portretten van de toenmalige
stadhouder Willem V (1748-1806) en zijn echtgenote erfgenaam Frederica
Sophia ‚Wilhelmina‘von Pruisen (1751-1820) in het schouw verwerken. Hij liet
zien aan welke kant hij stond in een tijd dat de politieke verschillen
tussen royalisten en patriotten aan het ontstaan waren.
In de jaren 1780 kwam Willem V van Oranje steeds meer in conflict
met de patriottenbeweging, die sterker werd na het rampzalige einde van de
Vierde Engelse Oorlog (1780-1784).
In 1795 werd Willem V door de Fransen verdreven en vluchtte hij naar
Engeland.
De tegels zijn omstreeks 1790 in Rotterdam gemaakt en aangebracht
aan het schouw in Koudekerk.
|
|
Portretten van prinses Wilhelmina van Pruisen (* 1751) en
Willem V Prins van Oranje (* 1748)(Huwelijk 1767) met hun kinderen
Luise (* 1770),
Willem (* 1772) en Frederik (* 1774).
Prent door Rienk Jelgerhuis (1729-1806). |
11Willem V en Wilhelmina kregen vijf kinderen waarvan er één doodgeboren werd en één die na een dag overleed. De andere kinderen waren Louise (1770-1819), Willem (1772-1843) en Frederik (1774-1799). Willem zou zijn vader later opvolgen, maar niet als stadhouder maar als koning Willem I.
Tableaus uit de Rotterdamse tegelbakkerij van Johannes van der Wolk
vergeleken met de portretten op het schouw:
12
Portretten, 4x3 tegels, Johannes van der Wolk, circa 1795
(Christie's 15 mei 2002. Lot 48)
Opvallend is de zeer uitgebreide omlijsting van de twee portretten.
Ze komen overeen met de omlijsting van het tegeltableau 'Joseph wordt
verkocht' (figuur 02).
13
Portretten, 3x2 tegels, Johannes van der Wolk, ca. 1795 (in de
kunsthandel)
Foto's
Jan Pluis, 11, 12, 13
Norbert Joliet, alle andere foto's (22 en 23 september 2020)
Literatuur
Willi Joliet en Johan Kamermans, Oranjevorsten op tegeltableaus,
TEGEL 34/2006, pagina's 8-21
Johan Kamermans, Schouw met tegeltableau ‚Jozef wordt verkocht‘,
Vereniging Rembrandt, Voorjaar 2007, pagina's 18-20
Ingrid de Jager en Nora Schadee, Tegels uit Rotterdam, Rotterdam
2009
11 Hoogstraat, Het Wapen van Dantzich, pagina's 62-64
Wikipedia
Jan Pluis, Tegelbakkerij ‚Het Wapen van Dantzich‘,
Hoogstraat, Rotterdam
www.tegels-uit-rotterdam.com/wolk.html
Dankzegging
Ik wil de directie van het Tegelmuseum bedanken voor de toestemming
om foto's te maken in het museum en om de foto's op internet te publiceren.
Jan Pluis will ik bedanken voor zijn hulp bij het opstellen van het bericht
en vooral bij de vertaling van het Duits naar het Nederlands.
Ik dank mijn zoon Norbert voor zijn fotodocumentatie, redactie en publicatie
van het bericht.
Bezoek aan het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo
www.geschichte-der-fliese.de/otterlo.html
Nederlands Tegelmuseum, Eikenzoom 12, 6731 BH Otterlo
www.vriendennederlandstegelmuseum.nl