HOME     www.tegels-uit-rotterdam.com

 

PRENTEN EN TEGELTABLEAUS

 

ROTTERDAMSCHE TEGEGELTABLEAUS

NAAR PRENTEN UIT

 

 01

 

 

Het boekwerk dat in 1719 werd uitgegeven bevat achtennegentig gravures vervaardigd door Daniël Stoopendaal (1672-1726) met daarop onder meer buitenplaatsen lans de Utrechtse Vecht, beginnende van Utrecht en met Muyden besluitende aan het einde. De Leth, Claas Bruin en Jan de Regt zorgden voor tekst zoals gedichten.

Het boek beleefde meerdere herdrukken, In 1790 was er een heruitgave onder de titel De Vechtstroom, van Utrecht tot Muyden verheerlijkt. Een heruitgave in 1807 vond plaats in het verzamelwerk Hollandsche Arkadia. In de tweede helft van de 20e eeuw volgde nog minstens tweemaal een heruitgave. Stoopendaals gravures kenden veel navolgingen en kopieën.

Vooral wie de Vecht in zijn tegenwoordigen staat kent, is het als een droom, al die buitenplaatsen weer eens te zien verijzen, waarvan er thans bijna geen meer zijn niet een is overgebleven.

 

 

Lijst met prenten:

UTRECHS platte grond (1) / UTRECHT te sien van de Leidsche vaart (2) / DE SY-BAALEN (3, 4, 5) / ROOSENDAAL (6) / Het Dorp ZUYLEN (7) / Het Huis te ZUYLEN (8) / VECHTESTEIN (9) / Het Dorp MAARSEN (10) / Deel van MAARSEN (11) / DOORNBURG (12) / HARTEVELD (13) / ELSENBURG (14) / SOETENDAEL (15) / GOUDESTEIN (16) / MAARSEVEEN (17) / HOOGEVECHT (18, 19, 20, 21) / OTTERSPOOR (22, 23,24) / GANSENHOEF (25, 26) / OUDAAN (27) / NYENROODE (28) / VREDENOORD (29) / De plaats van den Hr Theodorus BOENDERMAKER (30, 31, 32) / GUNTERSTEIN (33) / Het Dorp BREUKELEN (34) / QUEEKHOVEN (35, 36) / GROENEVECHT (37, 38) / VECHTVLIET (39) / HOFWERK (40) / VYVERHOF (41) / OVERHOLLAND (42) / STERRESCHANS (43, 44) / RUPELMONDE (45) / NIEUWERSLUIS (46) / OUDERHOEK (47, 48, 49, 50, 51, 52) / De BUITEN-PLAATS van den Hr Andries PELS (53) / MIDDELHOEK (54, 55, 56) / NIEUWERHOEK (57, 58, 59) / CRONENBURG (60, 61) / LOENEN (62, 63, 64, 65, 66, 67) / WALLESTEIN (68, 69, 70) / OOSTERVECHT (71, 72) / Het Dorp VREELAND (73) / De NES of het REAALEN-EILAND (74) / NEDERHORST (75) / Het Dorp DEN BERG (76) / PETERSBURG (77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88) / De Plaets van den Hr QUIRN BRANDJES; nevens ROOSENDAAL (89) / OVERDAM (90) / De Schans UITERMEERSE-SLUIS (91) / VECHTWYK (92) / DRIEMONDS gesigt (93, 94, 95, 96) / De Stad WEESP (97) / De Stad MUYDEN (98).

 

 

Tegeltableaus zijn mij bekend na de volgende prenten:

04 DE SY-BAALEN

14 ELSENBURG

23 OTTERSPOOR

40 HOFWERK

42 OVERHOLLAND

52 OUDER HOEK

61 CROONENBURG

82 PETERSBURG

89 BRANDJES nevens ROOSENDAAL

 

 

04 DE SY-BAALEN (Zijdebalen)

 

 02

DE SY - BAALEN; van binnen naer het Huis te sien.

 

 03

Central-Museum Utrecht

 

“Zijdebalen was een Nederlandse zijdefabriek annex buitenplaats aan de Utrechtse Vecht. Deze destijds beroemde fabriek was gelegen buiten de Weerdpoort en de Bemuurde Weerd. In 1681 verkreeg de Amsterdamse zijdehandelaar Jacob van Mollem (1623-99) een concessie voor het bouwen van een zijderederij in een landelijk gebied waar vanouds veel boomgaarden en moestuinen waren. De ruwe zijde werd uit Perzie, China, Bengalen of Tonkin via Amsterdam aangevoerd over de Vecht. De negen twijnmolens werden aangedreven door waterkracht, middels een drijfriem aan een waterrad in de Westerstroom, die een sterke stroming had door het verval tussen de Stadsbuitengracht en de Vecht. Er waren mogelijk tienduizend haspels voor het afwinden van de cocons. Het vervaardigde zijdedraad werd naar Amsterdamse weverijen getransporteerd. Kort na de bouw van de fabriek liet Van Mollem ernaast een buitenplaats bouwen. Door de florerende handel kon zijn zoon David van Mollem (1670-1746) de tuin uitbouwen tot een van de rijkste van Nederland met lanen en hagen, loofgangen, priëlen, een doolhof, speelhuis, vijvers, vazen en beelden van Jan-Baptist Xavery, Jacob Cressant en Jan Mast. Wie in deze tuin rondwandelde, "waande zich in een schaalmodel van de Schepping".
Tsaar Peter de Grote maakte in 1717 een wandeling op Zijdebalen en bracht een bezoek aan de voor die tijd inventieve fabriek. In 1719 werd het landgoed door diverse aankopen uitgebreid. Op het terrein verschenen een theater en een doolhof. Er kwamen 254 bakken in de tuin met diverse exotische gewassen die 's winters in de oranjerie werden opgeborgen.
In 1816 werd de fabriek gesloten. David van Mollem had in zijn testament laten vastleggen dat het lustoord gesloopt moest worden als het niet meer in handen van de familie kon blijven.“ (Wikipedia)

 

 

14 ELSENBURG

 

 04

 

 05

Speke Hall, Merryside, Speke / Liverpool, England

 

“Elsenburg was een buitenplaats langs de rivier de Vecht bij het Nederlandse dorp Maarssen (bij Timmermanslaan en Zandpad), gesticht door Jacob Burggraaf in 1637. Het hoofdgebouw kreeg een ontwerp van Philips Vingboons en het werd omringd door tuinen. In bredere zin kwam het te liggen tussen de buitenplaatsen Doornburgh en Goudestein. Vermoedelijk ontwierp Daniël Marot na 1684 een speelhuis voor de buitenplaats. In 1812 is het hoofdgebouw gesloopt waarna grond aan de naastgelegen buitenplaats Doornburgh is toegevoegd. Qua bouwwerken is een 18e-eeuws boothuis van de buitenplaats overgebleven.
D. Stopendaal en J.H. Isings maakten afbeeldingen van de buitenplaats.“ (Wikipedia)

 

 

23 OTTERSPOOR

 

 06

 

 07

GEMEENTELIJKE ARCHIEFDIENST ROTTERDAM 3399

Blad ca 47,0 x 66,5 cm. Waterlijnen.
“Buiten aan de Vecht. Blauwe waterverftekening en sepiainkt.”
Verso in hs (potlood): “Afkomstig v.h. tegelbakkersgilde. Geschenk v.d. heer F.J. Kleyn, 1876.
Verso in oud hs (bruine inkt): “Vijverzight”.
Zie: De Zegepraalende Vecht, no 23, Otterspoor (met eenigziens andere plaatsing van personen). Afgebeeld in het Rotterdamsch Jaarboekje 1921.

 

„Otterspoor was een buitenplaats op de oostelijke rivieroever van de Vecht bij het Nederlandse dorp Maarssen. De naam is waarschijnlijk afgeleid van de moerasplant Galigaan, in de volksmond "otterspoor" genoemd. In de plaatselijke topografie komt de naam otterspoor vaker voor, onder andere voor een oud rechtsgebied op de westelijke Vechtoever bij het dorp Breukelen. Oorspronkelijk in 1643 als boerenhofstede gebouwd werd het huis tussen 1654 en 1719 tot een buitenplaats verbouwd. Naast het hoofdgebouw waren er bijgebouwen in de vorm van een theekoepel annex botenhuis en een stal. In de tuin van de buitenplaats werd rond 1700 een kruisvormige vijver aangebracht. Otterspoor was omringd door water. Twee bruggen waren aanwezig voor de toegang, waarbij er hekken waren met vazen op de hekpilasters. In 1860 kocht Edward Huydecoper van Nigtevecht, eigenaar van de ernaast gelegen buitenplaats Gansenhoef, een groot deel van de tuin. Omstreeks 1870 werd Otterspoor afgebroken, waarna op dezelfde plaats een eenvoudig landhuis werd gebouwd.“  (Wikipedia)

 

 

 

40 HOFWERK

 

   08

“Hofwerk; de plaets van Mevrouw de Wed^e van de H^r Pieter van Veen; op (1) Vyverhof siende,”

 

„Hofwerk was in Nederland een buitenplaats langs de rivier de Vecht die lag tussen de dorpen Breukelen en Nieuwersluis. Het huis werd gebouwd in het laatste kwart van de 17e eeuw en was gelegen bij het nog bestaande Vechtvliet. Het hoofdgebouw is gaandeweg de 18e eeuw fors vergroot door de aanbouw van twee zijvleugels. Rond 1900 is Hofwerk door brand verwoest. Een der bewoners was Pieter Hendrik Reynst, onder meer werkzaam als officier voor de Admiraliteit van Amsterdam.“ (Wikipedia)

 

 09

In kunsthandel.

 

10

 

 11

G 11 en G 12

 

 12

 

 13

G 13 en G 14

 

 14

 

 15

G 16 en G 17

 

 16

 

 17

G 19 en G 20

 

 18

 

 19

G 22 und G 32

 

 20

G 29

 

 21

G 35

 

 

42 OVERHOLLAND

 

 22

 

 

 23

Privé-eigendom

 

“Over Holland is een buitenplaats langs de rivier de Vecht bij het dorp Nieuwersluis, Rijksstraatweg 14. Tot de buitenplaats behoren vandaag de dag in monumentaal opzicht onder meer het hoofdgebouw, de tuin- en parkaanleg inclusief overtuin, oranjerie, tuinkoepel en diverse toegangshekken.“ (Wikipedia)

 

 

52 OUDER HOEK

 

 24

 

 25

Museum Rotterdam, invnr. 5476

 

„In 1928 werden twee tableaus (invnr. 4533 en invnr. 5476) aan het museum geschonken, afkomstig uit het huis naast de voormalige tegelbakkerij aan de Delftsevaart. Beide tableaus volgen heel exact prenten uit de reeks de Zegepraalende Vecht uit 1719. De maker van deze tableaus is een navolger van Boumeester.“ in: Tegels uit Rotterdam 1609 – 1866, Redactie Ingrid de Jager en Nora Schadee.

„Ouderhoek was een buitenplaats langs de rivier de Vecht bij het Nederlandse dorp Nieuwersluis. In 1619 kwam de hofstede Ouderhoek in bezit van de familie van Hoek. Het wordt gezien als een van de eerste buitenplaatsen die langs de Vecht is ontstaan. Gaandeweg is Ouderhoek meermaals uitgebreid waarbij een nieuw hoofdgebouw is verrezen in de 18e eeuw. Op de buitenplaats waren onder meer tuinen aanwezig met een theekoepel, tuinbeelden, een karpervijver en een ananaskwekerij. Tsaar Peter de Grote bezocht de buitenplaats in 1717. In 1839 is het hoofdgebouw gesloopt waarna begin 20e eeuw op of rond deze locatie een boerderij is gebouwd onder dezelfde naam. Van de buitenplaats Ouderhoek bestaat nog een hek met stenen pijlers.“ (Wikipedia)

 

 

61 CROONENBURG

 26

 

 27

VICTORIA & ALBERT MUSEUM, London, No- 734-1864 (36/25)

 

“Two large panels showing views on the Vecht waterway near Utrecht, copied from engravings in a work entitled De Zegepraalende Vecht, published at Amsterdam in 1719 (Nos. 734, 735-1864). These two were evidently made at the “Flowerpot” factory at Rotterdam during the first half of the 19th century.” Arthur Lane: A GUIDE TO THE COLLECTION OF TILES, London, 1960.

„In 1710 wird het slot tot landhuis verbouwd.De heer  Dubois werd in 1824 de laatste eigenaar. Dubois had als grote wens burgemeester van Loenen te worden. De inwoners van Loenen waren daar tegen en de benoeming ging niet door. Dubois was hierover zo woedend dat hij verhuisde en Kronenburg in 1837 liet slopen.[1] Tot op de dag van vandaag is de plaats waar dit kasteel stond onbebouwd. In het weiland in Loenen aan de Vecht, ingesloten door de Rijksstraatweg, Bloklaan, Cronenburgherlaan en de rivier de Vecht, tekenen zich bij langdurige droogte in de zomerperiode de fundamenten van het kasteel nog af als verdrogingen in het gras.“ (Wikipedia)

 

 

82 Petersburg

 

 28

 

 29

Museum Rotterdam, invnr. 4533

 

„In 1928 werden twee tableaus (invnr. 4533 en invnr. 5476) aan het museum geschonken, afkomstig uit het huis naast de voormalige tegelbakkerij aan de Delftsevaart. Beide tableaus volgen heel exact prenten uit de reeks de Zegepraalende Vecht uit 1719. De maker van deze tableaus is een navolger van Boumeester,“ in: Tegels uit Rotterdam 1609 – 1866, Redactie Ingrid de Jager en Nora Schadee. Zie: Afb. 25

„Petersburg was een buitenplaats langs de rivier de Vecht bij het Nederlandse dorp Nederhorst den Berg. In 1705 kocht Christoffel van Brants op deze locatie het Huys ten Ham aan. Deze eigenaar was onder meer een agent van tsaar Peter de Grote. Kort na de aankoop werd de locatie naar ontwerp van Simon Schijnvoet omgevormd tot een buitenplaats waarbij het de naam Petersburg kreeg. Het huis werd grotendeels intact gelaten en eromheen werden tuinen aangelegd. Na het overlijden in 1732 van Christoffel van Brants is de buitenplaats verkocht. Vanwege de hoge onderhoudskosten is Petersburg uiteindelijk teloorgegaan.“ (Wikipedia)

 

89 BRANDJES nevens ROOSENDAAL

 

 30

 

 31

VICTORIA & ALBERT MUSEUM, London, No- 735-1864 (36/24)

 

“Two large panels showing views on the Vecht waterway near Utrecht, copied from engravings in a work entitled De Zegepraalende Vecht, published at Amsterdam in 1719 (Nos. 734, 735-1864). These two were evidently made at the “Flowerpot” factory at Rotterdam during the first half of the 19th century.” Arthur Lane: A GUIDE TO THE COLLECTION OF TILES, London, 1960.

 

„De Plaets van den Hr. QUIRs. BRANDJES, nevens ROOSENDAAL, het Land-huis van Mevr. Wede. van de Hr. Albert Bentes, Schepen van Amsterdam.'; rechts titel in het Frans; geheel rechtsonder: '89'; waarschijnlijk de buitenplaats Ravensberg naast de buitenplaats Roosendaal aan de Vecht bij (nu binnen) de stad Utrecht, beide onderdeel uitmakend van het Vechtzoompark.“ (Wikipedia)

 

 

 

Aanhang:

 

Tableaus in de inventarislijsten van Van Traa (1843-1845)

Blauwe geschilderde stukken

 

Van Traa De Zegepraalende Vecht	grafiek	formaat h.      b.	1 Mei 1843	31 Dec. 1843	31 Dec. 1844	31 Dec. 1845
Buitenplaats de H.r Pels	53	8       10 7       10	2 -	1 1	1 1	1 1
De plaats Boendermaker de H.r Boendermaker	30-32	8       10	1	1	1	1
Ganzenhof Gansenhoef	25-26	8       10	1	1	1	1
Groene vecht Groene Vecht	37-38	8       10	1	1	1	1
Harte veld Harte Veld	13	8       10	1	1	1	1
Het huis Nyrooden ’t Huys te Nyenrode	28	8       10	1	1	1	1
Hooge vecht Hooge Vecht	18-21	8       10	1	2	2	2
Nieuwen hoek Nieuwerhoek	57-59	8       10	2	-	-	-
Otterspoor Otterspoor	22-24	8       10	1	1	1	1
Oudenhoek Ouder Hoek	47-52	8       10	1	1	1	1
Starren schans Sterre Schans	43-44	8       10	2	2	2	2
Vecht wyk Vechtwyk	92	8       10	1	1	1	1
Vreden oord Vreden Oort	29	8      10	1	1	1	1
Zyde baal De Sy Baalen	3-5	8      10	1	1	1	1

 

Tableaus in de inventarislijsten van Van Traa (1846-1849)

Blauwe geschilderde stukken

 

Van Traa De Zegepraalende Vecht	grafiek	formaat h.      b.	31 Dec. 1846	31 Dec. 1847	31 Dec. 1848	31 Dec. 1849
Buitenplaats de H.r Pels	53	8       10 7       10	1 1	1 1	- -	- -
De plaats Boendermaker de H.r Boendermaker	30-32	8       10	1	1	-	-
Ganzenhof Gansenhoef	25-26	8       10	1	1	-	-
Groene vecht Groene Vecht	37-38	8       10	1	1	-	-
Harte veld Harte Veld	13	8       10	1	1	-	-
Het huis Nyrooden ’t Huys te Nyenrode	28	8       10	1	1	-	-
Hooge vecht Hooge Vecht	18-21	8       10	2	2	-	-
Nieuwen hoek Nieuwerhoek	57-59	8       10	-	-	-	-
Otterspoor Otterspoor	22-24	8       10	1	1	-	-
Oudenhoek Ouder Hoek	47-52	8       10	1	1	-	-
Starren schans Sterre Schans	43-44	8       10	2	2	-	-
Vecht wyk Vechtwyk	92	8       10	1	1	-	-
Vreden oord Vreden Oort	29	8      10	1	1	-	-
Zyde baal De Sy Baalen	3-5	8      10	1	1	-	-

 

 

Ik dank:

Mvr. Drs. M.I.E. van Zijl, Utrecht

De Heer A.J.A.M. Lisman, Nieuwersluis

Galerie Viebahn, Osterholz-Scharmbeck

De Heer Michael Archer, London

De Heer Peter Sprangers, Utrecht, (14 Elsenburg - Speke Hall)

De Heer Jan Pluis, Noordsleen, dank ik voor zijn veelzijdige hulp

en mijn zoon Norbert voor de bewerking en publicatie van de bericht op internet.