HOME www.tegels-uit-rotterdam.com
Rotterdamse tegels voor de zomereetzaal
van kasteel Augustusburg in Brühl
De kastelen Augustusburg en
Falkenlust bevinden zich in de stad Brühl in het Rijnland.
Het kasteel
Augustusburg ligt in het oosten van de stad, het is verbonden met het
jachtslot Falkenlust door een laan door het uitgestrekte kasteelpark.
Beide kastelen behoren
tot de belangrijkste gebouwen van de barok en rococo in Duitsland. Sinds
1984 behoort het kasteelpark bij het Werelderfgoed van UNESCO.
01
Kasteel Augustusburg vanuit het oosten gezien
De oude burcht
was door de Fransen
in 1689 opgeblazen en door gebrek aan financiën had Joseph Clemens, een oom
van Clemens August en diens voorganger als bisschop van Keulen, geen kans
gezien daadwerkelijk iets aan het zomerverblijf in Brühl te doen. Hij had
daartoe wel plannen ontwikkeld die hij in 1715 liet zien aan Robert de Cotte,
hofarchitect van Lodewijk XIV, die op dat moment bezig was met de
keurvorstelijke residentie in Bonn. Toen Joseph Clemens in 1723 stierf, was
het kasteel in Brühl echter nog steeds een ruïne.
|
Keurforst Clemens August, vierde zoon uit
het tweede huwelijk van Maximilian II Emanuel Slot Augustusburg, Olieverfschilderij door
Georges Demarées rond 1746. |
Clemens August was al
in 1718 prins-bisschop van Regensburg geworden, in 1719 kwamen daar
de prins-bisdommen van Münster en Paderborn bij en in 1723 bekleedde
de paus de jonge prelaat met de waardigheid van prins-aartsbisschop
van Keulen, waardoor Clemens August ook keurvorst werd. Een jaar
later viel het prins-bisdom van Hildesheim hem toe, en in 1728 nog
dat van Osnabrück. Al deze kerkelijke benoemingen maakten van
Clemens August een rijk man en veranderden niets aan zijn hang naar
luxe en aangenaam tijdverdrijf. Integendeel, hij had nu het geld om
zijn liefhebberijen zoals de jacht, vrouwelijk gezelschap, ontwerp
en bouw van tuinen en modieuze huizen ten volle uit te leven. De
hoofdresidentie van de Keulse keurvorst was Bonn; in die stad en de
omgeving ervan begon Clemens August met een fors bouwprogramma dat
in pracht en uitstraling de Beierse kastelen en paleizen van zijn
vader en broer moest evenaren, zo niet overtreffen. Ook met het
zomerverblijven in Brühl, iets ten
noordwesten van Bonn, heeft Clemens August zich intensief
beziggehouden.
|
Gelijktijdig met
de bouw, decoratie en inrichting van
jachtslot
Falkenlust was de keurvorst met een veel groter project bezig, namelijk met
de herbouw of, beter, de nieuwbouw van het kasteel van Brühl, In 1724 gaf
Clemens August aan De Cotte's plaatsvervanger en opzichter in Bonn,
Guillaume d'Hauberat, opdracht schetsen te maken voor een nieuw
zomerverblijf in Brühl. Mogelijk vond Clemens August de ontwerpen te
ouderwets; in ieder geval liet hij ongeveer in dezelfde tijd de nog jonge
Westfaalse architect Johann Conrad Schlaun een
ontwerp uitwerken dat hij uiteindelijk prefereerde. D'Hauberat werd
vervolgens de hofarchitect van de keurvorst van de Palts, en als zodanig de
ontwerper van Slot Schwetzingen en het immense paleiscomplex te Mannheim. In
1725 legde Clemens August in Brühl de eerste steen
voor
een slot omgeven door
een gracht met forse torens naar een ontwerp van
Schlaun waarin resten van het oude kasteel waren geïncorporeerd.
Drie jaar later -het werk was al flink gevorderd- ondergingen de plannen
plotseling een spectaculaire wijziging. Waarschijnlijk op advies van Karel
Albert, zijn oudste broer, bedacht Clemens August zich: er moest een totaal
nieuwe schepping komen, een elegant zomerpaleis met bijbehorende tuinaanleg.
François
Cuvilliés, hofarchitect van Karel Albert in München, en de Franse
tuinontwerper Dominique Girard, leerling van de beroemde Le Nôtre,
zouden deze visie kunnen verwezenlijken. In 1728 vertrok Schlaun, Cuvelliés
nam zijn plaats in. Nog in datzelfde jaar maakte deze niet alleen een
ontwerp voor Falkenlust, maar ook een basisplan voor Augustusburg ter
verbetering van de nog maar net voltooide eerste aanleg; het betekende een
complete metamorfose van Augustusburg: van gemoderniseerde burcht naar een
representatief zomerverblijf
à
la mode voor de
keurvorst en zijn hofhouding.
Net als bij
Falkenlust had Michael Leveilly de leiding bij de bouw en decoratie. Vlug
ging het werk niet, wat begrijpelijk is gegeven de omvang van het
zomerpaleis en het feit dat tegelijkertijd Falkenlust, Clemensruhe (slot
Poppelsdorf) in Bonn, en jachtslot Clemenswerth in Sögel (in Emsland) in
uitvoering waren. Omstreeks 1740 was men zo ver gevorderd dat het corps
de logis, het centrale deel, de vorm kon krijgen die De Cuvilliés had
bedacht om ruimte te bieden aan officiële ontvangsten en de eisen die het
regeringsprotocol stelde. Daarvoor moest het trappenhuis zo in het bestaande
geheel worden ingepast dat doorgang naar de ontvangstvertrekken op de
bel-étage en de rez-de-chausée in de zuidvleugel mogelijk zou worden.
Voor deze moeilijke opgave wist Clemens August de beroemdste bouwmeester van
zijn tijd, Balthasar Neumann, te strikken. Waarschijnlijk had de keurvorst
Neumann leren kennen toen hij in 1736 Friedrich Karl von Schönborn,
de nieuwe prins-bisschop van Würzburg, in diens toen nog niet voltooide
residentie daar bezocht.
|
|
Hoe dat ook zij, op doorreis naar Nederland was Neumann in 1740 te
gast in Brühl, samen met zijn beste tekenaar, de beeldhouwer Johann
Wolfgang von der Auvera van wie twee tekeningen voor ontwerpen van
het trappenhuis in Augustusburg bewaard zijn gebleven. Een jaar
later verbleef Neumann opnieuw in Brühl, dineerde met de keurvorst
en toonde hem en het overige gezelschap toen ter plaatse een model
voor een nieuw trappenhuis. Het model viel in de smaak en besloten
werd dit voorstel uit te voeren met behulp van de allerbeste mensen
die Leveilly in dienst had. Tussen 29 maart en 2 april 1742 was
Neumann weer in Brühl; waarschijnlijk was het trappenhuis toen
voltooid, wat betekende dat de aan de vestibule grenzende
zomereetzaal op de begane grond van de zuidvleugel kon worden
ingericht. |
Waarschijnlijk waren de aangrenzende vertrekken
in de zuidvleugel die niet op voltooiing van het hoofdtrappenhuis hadden
hoeven wachten toen al gereed. Die vleugel bestaat uit een provisiekamer
meteen naast de eetzaal en vervolgens een reeks van vijf in elkaar
overlopende vertrekken, een zogenoemde enfilade. Een deel van decoratie van
de zalen en vertrekjes bestond uit tegels. Ook was er al in 1730 een aantal
tegels in een van de vertrekken van het gele appartement op de bel-étage
toegepast. In tegenstelling tot de betegeling in Falkenlust, zijn de tegels
in Augustusburg min of meer 'uit voorraad' geleverd; in ieder geval zijn ze
niet speciaal en exclusief voor de keurvorst gemaakt. Op basis van
bovengeschetste bouwgeschiedenis dateren de tegels in de zomereetzaal op z'n
laatst uit de jaren 1740-1745, terwijl de andere tegels op z'n vroegst uit
1730 kunnen dateren.
Zomereetzaal
De wanden van de
zomereetzaal op de begane grond van de zuidvleugel zijn geheel bedekt met
effen witte en
blauw beschilderde
tegels, bij elkaar niet minder dan 9.589 stuks. De 3.060 tegels op de
westelijke wand zijn puur decoratief. Witte en blauwe tegels in twee
patronen fungeren als omlijsting om de drie grote ramen en als vulling van
de lambries en de ruimte tussen de twee spiegels. De tegels met decor
'Kieveitseitje' geven doordat ze niet met witte tegels zijn gecombineerd een
stevig accent aan de vensternissen. De rest van de decoratieve tegels
bestaat uit ‘Violeren’. Opmerking:
violier is een oude benaming
voor anjer. Deze vormen in blokken van vier geplaatst een fraai, maar
vrij zwaar patroon van één grote open bloem in het midden met daaromheen
vier maal twee anjers. In Augustusburg is
een veel lichtere zetting gekozen, waarbij zowel de beschilderde als de
effen witte tegels op hun punt zijn geplaatst. In combinatie met witte
tegels vormen de violieren het decor waarin de tableaus zijn opgenomen.
Witte en blauwe tegels in twee patronen fungeren als omlijsting om de drie
grote ramen en als vulling van de lambrisering en
de ruimte tussen de twee spiegels.
04
Hoek van de west- en noordwand
05
Delen van noord- en oostwand
In de noordwand zijn 2.140 tegels gebruikt,
waaronder 672 tegels die voorstellingen vormen: veertig Harlekijns en
Columbines van telkens drie tegels hoog en twee breed, tien bloemenvazen van
acht hoog en vier breed en twee genrevoorstellingen van respectievelijk
triktrak- en kaartspelers en tweemaal dansende boeren, beide acht breed en
zeven hoog. Het geheel is symmetrisch om een wandnis met fontein en bekken
in het midden van de wand gegroepeerd.
De oostelijke
wand telt 2.662 tegels, waarvan er 540 zijn gebruikt voor negen
bloemenvazen, waarvan een boven de deuren, en voor
tweeënveertig
Harlekijns en Columbines.
06
Delen van zuid- en westwand
De zuidwand met
een schoorsteenmantel is bedekt met 2.136 tegels waarvan 572 zijn gebruikt
voor
vierendertig
commedia dell'
arte figuren, acht bloemenvazen, een genrestuk met triktrak- en kaartspelers
identiek aan het stuk op de noordwand, en een genrestuk met tweemaal een
dansend paar met trommelaar.
Bloemvazen
De meest
opvallende decoratieve elementen in de betegeling van de zomereetzaal zijn
de
zesentwintig
grote bloemenvazen van acht tegels hoog en vier breed, en een boven de deur
die bij een zelfde breedte maar zes tegels hoog is. De vazen kunnen in drie
verschillende types worden onderscheiden. Bij het eerste type staat er één
vogel op de sokkel. De afsluiting van het boeket bestaat aan de bovenkant
uit lelies links en zomerseringen rechts. Het tweede
type wordt gekenmerkt doordat op de sokkel een afgeknipte roos ligt als
pendant van de vogel aan de andere kant. Het boeket is aan de bovenzijde
afgesloten door drie anjers en een hyacint. De afgeknipte roos komt ook voor
op het derde type, maar daar is de vogel op de sokkel gekuifd; het boeket
heeft als voornaamste karakteristiek een centrale zonnebloem. Afhankelijk
van hun plaats in het decoratieve schema van de wand, komen alle drie types
ook in spiegelbeeld voor, waarbij de spiegelbeeldige versie niet altijd als
pendant is gebruikt.
07
Op
de sokkel van het eerste type bloemvaas zijn geen afgevallen bloemen
geschilderd.
08
Eenzelfde soort
motieven is te zien op het tableau ‘De Bloempot’, dat afkomstig is uit het
pand aan de Schiedamsedijk waar het bedrijf van Aalmis was gevestigd. Dat
stuk is gemaakt naar een prent van Carel Allard (1648-1709).
|
Museum Rotterdam, Inv.-Nr. 5004 |
Carel Allard naar Cornelis Danckerts |
Carel Allard
publiceerde verschillende prenten met boeketten in vazen. In de zomereetzaal
zijn de tableaus met bloemenvazen hoofdzakelijk uit twee prenten
samengesteld. De bloemvaas van het tweede en derde type
is goeddeels
gebaseerd op deze
prent.
De tegelschilder
van de stukken in Augustusburg gebruikte hetzelfde blad in de types 1 en 2,
in combinatie met een andere bloemenvaas van Allard met zonnebloemen,
narcissen, kievitsbloemen, pioenen, anemonen en kamperfoelie. Op type twee
zijn de meeste elementen uit de eerste prent van Allard afkomstig, zoals de
grote neerhangende chrysant links en het arrangement als geheel met
uitzondering van de chrysanten rechts en enkele losse bloemen bij de rand
van de vaas.
|
Tweede prent van Carel Allard
naar Cornelis Danckerts, 597 x 489 mm |
Prent naar Jean Baptiste Monneyer, uitgegeven bij Mortier te
Amsterdam, 540 x 455 mm |
Om het boeket op
het tableau in verhouding slanker te doen lijken zijn over de vaasrand ook
nog een grote roos en anemoon toegevoegd, die afkomstig zijn van de andere
prent van Allard. Deze prent is ook het belangrijkste voorbeeld geweest voor
het derde type, dat met de zonnebloem. Daaraan zijn nog
lelies
aan de bovenzijde toegevoegd om het boeket
hoger te maken en enige bloemen in de onderste helft van het boeket,
afkomstig van de eerste prent van Allard. Ook zijn er in de verschillende
bloemenvazen elementen opgenomen, zoals de lelies
en seringen, die op geen van beide prenten
voorkomen, maar wel op een prent van Mortier naar Monnoyer.
Om de levendige,
fijn gedetailleerde prenten om te zetten naar een tegelschildering met een
monumentale, decoratieve werking, heeft de schilder moeten vereenvoudigen,
en ook schematiseren. De manier waarop dit is gedaan wijst erop dat de zorg
van de schilder vooral uitging naar de compositie die immers moest passen in
het decoratieve schema van de hele wand. Bij een vergelijking van het tweede
type in Augustusburg, dat voor het merendeel op de eerste prent van Allard
teruggaat, met ‘De Bloempot’ die op basis van dezelfde prent ongeveer een
halve eeuw eerder werd gemaakt, valt op dat de penseelvoering in beide
stukken even virtuoos is, alleen uit de nuanceringen spreekt een andere
schilderstijl.
Voorstellingen
op de bloemvazen
Anders dan in de
gravures van Allard en Mortier zijn op de vazen zelf ook weer afbeeldingen
aangebracht. Deze zijn omgeven door een lijstje van voluten en bevatten zes
verschillende voorstellingen: een paar in een tweewielige open wagentje, een
deftig geklede heer die een dame groet die haar glas heft, een dansend
paartje voor een balustrade, een boer en een boerin die een mand dragen, een
herder en herderinnetje voor een parkhek en
biljard spelende
heren.
|
Paar in een tweewielige open wagentje |
|
|
Heer die een dame groet die haar glas heft |
|
|
Dansend paartje voor een balustrade |
|
|
Boer en een boerin die een mand dragen |
|
Voor de vier
eerste voorstellingen zijn in het Rotterdamse Gemeentearchief sponsen
aanwezig die grotendeels, maar niet in alle opzichten overeenkomen met de op
de vazen geschilderde afbeeldingen; de schilder heeft elementen van
verschillende tegelsponsen vrijelijk gecombineerd. Ook op tegels, onder meer
in museum Lambert van Meerten in Delft, komen soortgelijke, gecombineerde
voorstellingen voor.
Columbine en
Harlekijn uit de Commedia dell‘ Arte
Ook de
harlekijnen en Columbines, beide
achtenvijftig
maal aangebracht, zijn nog elders dan alleen in Augustusburg te vinden. In
Brussel bevindt zich een verwant stuk, met daarop een harlekijn van dezelfde
maat als in Augustusburg, namelijk drie tegels hoog en twee breed, omgeven
door veertien tegels met landschap in cirkel. Voor zowel de levendig
geschilderde Harlekijnen als de Columbines zullen prenten als voorbeeld
hebben gediend. Deze zijn tot op heden nog niet teruggevonden.
|
|
|
Columbine en
Harlekijn zijn figuren uit de Commedia dell’ Arte, die in de achttiende eeuw
ook
in Nederland populair was, Op welke
voorbeelden de tegelschilder zich heeft gebaseerd is onbekend.
De harlekijn was een voorloper van de hedendaagse
clown. In het Nederlands wordt de komische harlekijn ook
paljas genoemd, maar er zijn ook tragische harlekijnen.
In de
Commedia dell' Arte is Harlekijn een acrobatische, ondeugende jonge
man, een van de dienaars. Hij draagt een veelkleurig kostuum met geruit
diamantpatroon en een hoed. Ook draagt hij altijd een stok, de batocchio,
als een zwaard aan zijn riem. Deze stok wordt hem regelmatig afgenomen om
hem mee af te ranselen.
Harlekijn is verliefd op
Colombina, die ook vaak een kostuum met ruitpatroon aan heeft,
maar zich meestal weinig van hem aantrekt.
DE GENRETABLEAUS
Zowel in de
noord- als in de zuidwand van de zomereetzaal bevindt zich een tegeltableau
waarin links twee
triktrak spelende mannen aan een tafel te zien
zijn, vergezeld van drie pijprokers, en rechts drie mannen gezeten bij een
ton die kaartspelen terwijl twee anderen toekijken. Aan het verloop van de
houten vloerdelen is goed zichtbaar dat de voorstellingen niet als één
geheel zijn geschilderd. Door echter uiterst links en uiterst rechts een
betrekkelijk grote strook blauw toe te voegen van ongeveer viereneenhalve
tegel hoog en een halve tegel breed is een soort kader gecreëerd waardoor
dit in eerste instantie niet onmiddellijk opvalt.
24
Zowel in de noord- als in de zuidwand van de zomereetzaal bevindt zich een
tegeltableau waarin links twee
triktrak spelende mannen aan een tafel te zien
zijn en rechts drie mannen gezeten bij een ton die kaartspelen terwijl twee
anderen toekijken.
De voorstelling
van de triktrakspelers is vrijwel rechtstreeks ontleend aan een prent van
Wallerant Vaillant, die op zijn beurt een gedeelte van een schilderij van
David Teniers de Jongere gebruikte. Er zijn enige verschillen met de prent
van Vaillant. De liggende hond is weggelaten, de grote kruik is naar links
verschoven, de wijnkoeler is gevuld met flessen en over de tafel ligt een
druk gedecoreerd kleed. Ook de linker en rechter afsluiting van de
voorstelling is anders. Toegevoegd zijn een slof die niet op de prent maar
wel op het schilderij van Teniers voorkomt, en een schilderij aan de wand
boven de spelers.
Het grafische
voorbeeld voor de scène met de kaartspelers is nog niet gevonden. Het
groepje van de drie spelers met hun toeschouwer en de stapel
harnasonderdelen op de voorgrond komen voor op een groter tegeltableau van
acht bij zeven tegels dat zich in Slot Burg aan de Wupper bevindt en een
wachtlokaal voor militairen voorstelt. Het voorbeeld voor het tableau in
Augustusburg zal dus gezocht moeten worden in de sfeer van de zogenoemde
Kortegaardjes
zoals bijvoorbeeld Jacob Duck en Anthonie Palamedesz in het midden van de
zeventiende eeuw schilderden. Op het tableau in Augustusburg zijn op de
voorgrond een kan en een achterwand met deur en schilderij toegevoegd,
ongetwijfeld om de gelijkenis met de triktrak spelers
ernaast groter te maken.
25
Prent van Wallerant Vaillant (1623-1677)
W. Wallerant.Fecit. D. Teniers. Inv.
26
Eveneens interessant zijn de twee tableaus van telkens twee niet helemaal
gelukkig tegen elkaar gezette eendere scènes met dansende boeren. Het
grafische voorbeeld voor de scène is nog niet gevonden.
27
Dansend paar met
jongetje en trommelaar
Voor dit tableau
gebruikte de tegelschilder tweemaal hetzelfde deel van de gravure De Herfst
door Gerrit de Broen de Oudere (1659-1740) of zijn zoon Gerrit de Broen de
Jongere (voor 1715-na 1774). Uit deze veel uitgebreidere voorstelling met
een groter aantal personen koos de tegelschilder het verhoudingsgewijs
kleine element van een dansend paar met een jongetje. Ter rechterzijde is
een trommelaar toegevoegd, op de voorgrond een kan en een gevlochten mand en
op de achtergrond enige gebouwtjes met een toren.
28
Conclusie
De keurvorsten
uit het geslacht Wittelsbach, te beginnen bij Max Emanuel, hebben met een
zekere regelmaat bij Rotterdamse bedrijven tegels besteld ter decoratie van
paleizen, lustslotjes en paviljoentjes, zowel in en om München, als in Brühl
nabij Bonn. Zij volgden daarmee een mode van interieurdecoratie die Lodewijk
XIV in het derde kwart van de zeventiende eeuw had geïnitieerd en die
teruggaat op de al eerder in West Europa bestaande populariteit van Chinees
porselein.
Max Emanuel,
1662-1706
algemeen gouverneur van de
Spaanse Nederlanden,
was de opdrachtgever van de tegelbakkerij aan de Delftsevaart voor de
decoratie van de paviljoentjes Pagodenburg en Badenburg in het park van Slot
Nymphenburg nabij München. In de pronkkeuken van het jachtslotje Amaliënburg
dat in opdracht van Max Emanuels zoon Karel Albert tussen de jaren 1734-1739
werd gebouwd, bevinden zich eveneens tableaus die aan het tegelbedrijf aan
de Delftsevaart kunnen worden toegeschreven. Deze zijn waarschijnlijk
herplaatsingen van de resten van tableaus uit het stadspaleis in München die
nog dateren uit de tijd dat Max Emanuel keurvorst van Beieren was. Deze zijn
aangevuld met paarse tegelpilasters uit het bedrijf van Aalmis die
vermoedelijk uit de tijd van de bouw van Amaliënburg of iets later stammen.
Het is goed
mogelijk dat Karel Albert tot de keuze van Aalmis als tegelleverancier kwam,
omdat hij gecharmeerd was van wat deze in de buitenverblijven van broer
Clemens August (1700-1761) te Brühl had laten zien. De toeschrijving van de
superieure betegeling van Falkenlust en de tegels in Augustusburg aan het
bedrijf van de familie Aalmis, al gesuggereerd door Carla de Jonge, is
inmiddels volop bevestigd. De verklaring voor de overstap van de familie
Wittelsbach van de bakkerij aan de Delftsevaart naar de tegelfabriek van
Aalmis aan de Schiedamsedijk na de dood van Max Emanuel ligt waarschijnlijk
in de dood van die keurvorst, maar zeker ook in het gegeven dat Cornelis
Boumeester in de laatste jaren van zijn leven niet meer als tegelschilder
actief was en dat de familie Aalmis een efficiënte werving van klanten in
het buitenland had ontwikkeld.
Ik dank
Nora Schadee, senior conservator bij het Historisch Museum Rotterdam,
voor de vertaling van mijn verslag, Jan Pluis en Piet Ratsma voor
veelzijdige hulp en mijn zoon
Norbert voor de bewerking en publicatie van de bericht op internet.
Degenen
die menen zekere rechten te kunnen doen, kunnen zich alsnog tot de schrijver
wenden.
Bibliografie
W. Hansmann,
Schloss Augustusburg in Brühl, Worms 2002
A. Hoynck van Papendrecht,
De Rotterdamse plateel- en
tegelbakkers en hun product 1590-1851, Rotterdam 1920
W.
Joliet, Von Rotterdam nach Brühl’
(Ausstellungskatalog), Het Nederlands Tegelmuseum ‘It Noflik Sté, Otterlo,
27. September 1986 – 4. Januar 1987, Königswinter 1986
W. Joliet, Die
Geschichte der Fliese, Köln 1996
W. Joliet,
Rotterdamsch modellenboek voor tegels afkomstig van het tegelbakkersgilde,
Königswinter 2001
W.
Joliet, Tegels voor der keurvorst’ in:
Tegels uit Rotterdam 1609 - 1866,
Zaltbommel 2009, p. 178-202
C.H. de Jonge, ‚Hollandse tegelkamers in Duitse en
Franse kastelen uit de eerste helft van de 18e eeuw‘,
Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek
(10), Bussum 1959, p. 125-209
J. Pluis, De
Nederlandse Tegel, decors en benamingen 1570-1930 / The Dutch Tile, Designs
and Names 1570-1930, Leiden 2013
Fotoverantwoording
Auteur: 01, 03-06, 14-21
LVR-Amt für Denkmalpflege: 02, 07-09. 22-24, 26, 27
Museum Rotterdam: 10
Rijksmuseum Amsterdam: 11-13
Wikipedia: 25, 28, 29
|
|
Tegels uit
Rotterdam |
Tegels uit Rotterdam
is gebaseerd op de omvangrijke collectie tegels in het Historisch Museum
Rotterdam. Twee conservatoren van het museum geven respectievelijk een breed
overzicht van, en een gedetailleerd inzicht in de Rotterdamse
tegelproductie. Daarbij komen aspecten als techniek, kosten, bedrijfsvoering
en export aan de orde. Daarnaast bevat het boek een apart katern met de
beste stukken uit de collectie van het Historisch Museum Rotterdam en drie
artikelen die op deelonderwerpen ingaan: de bijproducten uit de
tegelbakkerijen, zoals borden, plaquettes en siervoorwerpen, de
sprookjesachtige tegeldecoraties in de paleizen van de keurvorst van Keulen
in Brühl, en het reilen en zeilen van de laatste tegelbakkerij in Rotterdam.
Dit geheel wordt gecompleteerd met een dvd met daarop het uit 1920 daterende
basisboek van Hoynck van Papendrecht De Rotterdamsche plateel- en
tegelbakkers en hun product en al het beeldmateriaal van Rotterdamse
tegelbakkerijen in de collectie van het Gemeentearchief Rotterdam.
Kijkt U a.u.b. eens naar
Rotterdamer Commededia dell’Arte-Tableaus im Sommerspeisesaal der
UNESCO Welterbestätte Schloss Augustusburg in Brühl
www.tegels-uit-rotterdam.com/commedia_dell_arte_tableaus_augustusburg.html
Rotterdamer Genretableaus im Sommerspeisesaal der UNESCO
Welterbestätte Schloss Augustusburg in Brühl
www.tegels-uit-rotterdam.com/genretableaus_augustusburg.html